گروه بین‌الملل مشرق - از چندی پیش در پی هدف قرار گرفتن جنگنده سوخو 24 روسیه در حریم هوایی سوریه که به بحران بین روسیه و ترکیه بدل شد، پوتین خشمگین از خنجری که ترک‌ها بر پشت او زدند وعده داد که این عمل که در عرف دیپلماتیک معنایی جز حرکت کردن خلاف قاعده بازی نمی‌دهد را تلافی نماید. ترکیه که در قضیه سوریه تندروی عجیبی از خود نشان داد و عملا در پی عدم توفیق برای سرنگونی اسد، آرزوی امپراتوری عثمانی را به خاطره تاریخ سپرد، ماجراجویی‌های اخیر را درصدد همراه کردن دیگر کشورها با خود در باتلاقی که به آن گرفتار شده صورت داده است. اما روسیه روشی کاملا هوشمندانه را اتخاذ کرده است. دیدار «سرگئی لاوروف» -وزیر خارجه روسیه- با «صلاح‌الدین دمیرتاش» -رهبر حزب دموکراتیک خلق- را می‌توان در راستای این روش هوشمندانه تلقی کرد.

در حالیکه برخی از تحلیلگران روس معتقدند که ایجاد رابطه از سوی روسیه با اپوزیسیون اردوغان نباید به ایجاد دشمنی بین دو دولت بیانجامد، «سرگئی لاوروف» -وزیر خارجه روسیه- در مسکو با «صلاح‌الدین دمیرتاش» -رهبر حزب دموکراتیک خلق- که از مخالفین درجه یک اردوغان و حامی کردهاست، دیدار کرد.

در پی این دیدار معناردار، باید به اظهارات زیرکانه لاوروف در دیدار با دمیرتاش هم توجه کرد که ماحصل آن را می‌توان در اتفاقات هفته‌ها و ما‌ه‌های آینده دید: «به خوبی می‌دانیم که کردهای عراق و سوریه برای دفاع از حریم‌شان در مقابل تروریست‌ها و بخصوص داعش از جان مایه می‌گذارند. روسیه آماده است که هر گونه حمایت از آنها داشته باشد. دیدگاه‌های حزب دموکراتیک خلق و دیگر احزاب اپوزیسیون نقش بسیار کمک‌کننده‌ای در تحقق این مهم دارد. احزاب دموکراتیک ترکیه نقش مهمی در وحدت ملی ترکیه دارند چرا که حقوق همه قومیت‌ها را به رسمیت می‌شناسند».

وزیر خارجه روسیه در گفتگو با دمیرتاش به این اشاره کرده که تحریم‌های اقتصادی روسیه علیه ترکیه بر علیه مردم این کشور نیست و صرفا به ستیزه‌جویی اردوغان و دولتش مربوط است.

دمیرتاش نیز در این دیدار اظهار داشت: «از روزی که به عنوان یک حزب اعلام موجودیت کردیم، هرگز خواستار تضعیف روابط با روسیه نبوده‌ایم. حرکت دولت ترکیه در قبال جنگنده روسی کاملا اشتباه بود و ما رسما از اقدام اردوغان تبری می‌جوییم. تحریم ترکیه از سوی روسیه به تجار و دانشجویان کشور من ضربه می‌زند. من اینجا هستم که اجازه ندهم این اتفاق بیافتد.»

رهبر حزب دموکراتیک خلق همچنین پیش از این دیدار در گفتگو با کانال تلویزیونی «اوزگور گون» ترکیه گفته بود: «این سیاست‌های غلط حزب عدالت و توسعه بود که منجر به ایجاد تنش با روسیه شد. طبیعت تنش با روسیه، خطرناک است. به مسکو می‌روم تا با لاوروف در این مورد سخن بگویم».


«سرگئی دمیدنکو» یکی از تحلیلگران برجسته روسیه معتقد است که روسیه برای اینکه به اردوغان نشان دهد که فارغ از وی خواستار نزدیکی به مردم ترکیه است، با اپوزیسیون وی ارتباط برقرار کرده است. او اظهار داشته: «چرا نباید با اپوزیسیون ترکیه ارتباط برقرار کنیم.  آنها دارای فکر مترقی بوده و خواهان گفتگو هستند. چرا باید ارتباطمان با حزب دموکراتیک خلق که اصلی‌ترین حزب اپوزیسیون است را قطع کنیم؟».

«بوریس دولگوف» تحلیلگر برجسته روس در امور جهان عرب و اسلام، معتقد است که اتفاقا روسیه با ایجاد ارتباط با اپوزیسیون ترکیه، گام در راهی کاملا درست گذاشته است. البته دولگوف معتقد است که همکاری کنونی با اپوزیسیون به این زودی جواب نمی‌دهد چرا که اردوغان از قدرت بسیاری در سیستم سیاسی ترکیه برخوردار است. این تحلیلگر برجسته بر این باور است که دولت پوتین باید به علاوه از احزاب اپوزیسیون، با حزب کارگران کردستان که فعالیت آن از سوی اردوغان غیرقانونی اعلام شده هم ارتباط برقرار کند. وی اظهار داشت: «اینکه با اپوزیسیون یک کشور ارتباط برقرار کنیم از حیث قانون بین‌المللی هیچ اشکالی ندارد. اتفاقا کاملا درست است که با کسانی همزبان و همکلام شویم که قدرت را از راه دموکراتیک بدست می‌آورند».


«تحسین ترهان» از «حزب جمهوریخواه خلق» در گفتگو با خبرگزاری «اسپوتنیک» روسیه اعلام کرده که پارلمان ترکیه بدون توجه به دولت اردوغان کاملا خواستار ایجاد روابط اقتصادی با روسیه است. به اعتقاد این نماینده، تنش اخیر میان دو کشوربه شدت به تجارت بین این دو لطمه زده و این بر عهده نمایندگان پارلمان است که نگذارند ارتباط نزدیک اقتصادی با روسیه قطع شود.  وی اظهار داشت: «من به اهمیت رابطه سیاسی و اقتصادی روسیه و کشورم در طی این چند سال اخیر به خوبی واقفم. این رابطه عمیق نباید به هیچ‌وجه تخریب شود».

دمیرتاش اولین مقام بلندپایه ترکیه است که پس از حادثه 24 نوامبر (هدف قرار دادن جنگنده روسی) از مسکو دیدار به عمل می‌آورد. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، با توجه به این دیدار، رابطه بین روسیه و دولت ترکیه بیش از پیش به تیرگی خواهد گرایید و ترکیه اکنون منتظر است تا ببیند روسیه مستقیما به سمت کردها خواهد رفت و یا رابطه با اپوزیسیون را در حد دوستی و همکاری با یک حزب حامی کردها حفظ می‌کند و فراتر نمی‌رود.


حزب دموکراتیک خلق ترکیه نقش بسیار مهمی در عرصه سیاست این کشور دارد و در انتخابات اخیر توانست 13 درصد از آراء را به حساب خود واریز نماید و 56 کرسی پارلمان را بدست آورد. سه حزب دیگر از اپوزیسیون، در کنار این حزب هستند اما تفاوت این حزب با آنها در این است که ضمن مخالفت با اردوغان، از کردها هم حمایت می‌کند. روسیه به خوبی به این امر واقف است و دقیقا دیدار با رهبر این حزب، یعنی دست گذاشتن بر روی نقطه حساس دولت اردوغان.

ترکیه در جنوب شرقی خود به شدت با کردها درگیر است و هر دو طرف تلفات قابل توجهی می‌دهند؛ ارتش ترکیه بمباران می‌کند و معارضان هم با بمب‌گذاری و حملات غافلگیرکننده به نیروهای دولتی پاسخ می‌دهند. چندی پیش خیابان‌های ترکیه از مخالفین کرد انباشته شده بود و این اصلا به نفع اردوغان نیست. در حال حاضر، روسیه بازی را در اختیار دارد. دولت ترکیه، پس از حادثه سوخو 24 تاکنون حاضر به عذرخواهی نشده و حتی تلاش کرده یک قدم جلوتر گذاشته و از روسیه انتظار عذرخواهی داشته باشد. حتی اظهارات اخیر «مولت چاوش اوغلو» -وزیر خارجه ترکیه- هم نتوانسته به حل قضیه کمک کند. روسیه هم از دوستی با ملت ترکیه سخن می‌گوید و حساب اردوغان را از آنها سوا کرده است.

«یاچسلاو ماتوزوف» -رییس جامعه دوستی و همکاری با کشورهای عرب در روسیه- معتقد است که اتفاقا این بهترین فرصت برای ایجاد ارتباط با کردهای ترکیه است. چرا که روسیه میانه خوبی با کردهای سوریه دارد و با توجه به رابطه بسیار خوب کردهای ترکیه با کردهای سوریه، مثث اتحاد علیه اردوغان ایجاد خواهد شد. به باور وی، نقش روسیه نباید مانند آمریکا منفعت‌طلبانه و دوگانه باشد بلکه روسیه با توجه به کاریزمایی که در منطقه دارد باید نقش رهبری در جهت مقابله با حکومت‌های استبدادی همچون ترکیه را داشته باشد.



«سمن باگداساروف» -رییس مرکز مطالعات خاورمیانه و آسیای مرکزی روسیه- معتقد است اتفاقا حزب دموکراتیک خلق ترکیه نه فقط حامی کردها که حامی ترک‌ها هم هست. وی بر این باور است که علاوه بر ایجاد رابطه با این حزب، باید با حزب جمهوریخواه خلق به رهبری «کمال کلیچداراوغلو» هم باب دوستی را باز کرد. باگداساروف معتقد است که هم اکنون جنگ داخلی شروع شده است. اردوغان و داود اوغلو در یک اشتباه استراتژیک سخن از آزادسازی اراضی دوره عثمانی از دست دزدان کردند که این امر آنها در مقابل کشورهای دیگر و احزاب صلح‌جوی ترکیه قرار داد.

«الکسی اوبرازتسوف» پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات آفریقا و آسیای روسیه، معتقد است که دمیرتاش سیاستمداری زیرک و موفق است. او از وکالت شروع کرد و بعد وارد فعالیت حقوق ‌بشری و سپس وارد سیاست شد. حزب او در دور اول حضور، آرای خوبی به دست آورد و در انتخابات گذشته با آنکه تحت فشار شدید اردوغان بود، کرسی‌های قابل توجهی را کسب کرد. اگر به همین منوال پیش برود و اگر اتفاقی برای او پیش نیاورند، آینده بسیار روشنی در عرضه سیاسی ترکیه خواهد داشت. روسیه این را به خوبی می‌داند و به همین دلیل او را انتخاب کرده است. این کارشناس، معتقد است که اتفاقا حرکت روسیه بسیار درست بوده چرا که باید دولت اردوغان در وهله اول در عرصه سیاست داخلی درگیر گردد تا توانایی بازی در خارج از او گرفته شود.




با توجه به اینکه بزودی قرار است که دفتر نمایندگی حزب دموکراتیک خلق ترکیه در مسکو ایجاد شود و با عنایت به استقبال بسیار گرم از وی در دیدار مسکو، می‌توان صدق وعده هفته گذشته پوتین را که اعلام کرده بود چشم‌اندازی برای ترمیم روابط با دولت اردوغان نمی‌بیند، دریافت.

اندیشکده استراتفور آمریکا معتقد است که روسیه با انتخاب دمیرتاش، نشان داد که نقطه ضعف اصلی اردوغان را در ایجاد رابطه و دوستی با کردها می‌بیند. به ادعای این اندیشکده، دمیرتاش هم با پاسخ مثبت به مسکو، این سیگنال را به اردوغان داد که باید کردها را به عنوان یک بازیگر اصلی در صحنه سیاست داخلی ترکیه بپذیرد، آنها را در انتخابات جدی بگیرد و دست از سرکوب آنها در خیابان‌ها بردارد. استراتفور بر این باور است که دیداری در این سطح بالا پس از اینکه روسیه چندین مرتبه از آشتی با ترکیه امتناع کرده، می‌تواند بسیار معنادار باشد و معنای آن را باید در آینده نزدیک درک کرد.


به هر حال، بسیاری از تحلیلگران معتقدند که روسیه با نزدیکی به اپوزیسیون دولت اردوغان سیگنال‌های منفی فراوانی را به رییس جمهور ترکیه داده و هم‌اکنون موجب نگرانی شدید اردوغان و داود اوغلو شده است. باید به انتظار نشست و دید روسیه که هم‌اکنون حزب دموکراتیک خلق که راه حل مسالمت‌آمیز را برای کردها در نظر دارد و مانند «پ.ک.ک» درگیری و خون‌ریزی را نمی‌خواهد را ترجیح داده، آیا به سوی «پ.ک.ک» متمایل خواهد شد؟ آیا حمایت همه جانبه روسیه از کردها، شامل کمک‌های تسلیحاتی هم خواهد بود؟؛ اتفاقی که می‌تواند ترکیه را تا یک جنگ داخلی پیش ببرد و کار را برای اردوغان بیش از آنچه امروز است، دشوار کند.